İsveç hükümeti, Kuran’ın yakılmasını “ifade özgürlüğü” olarak görse de Yahudileri ve Müslümanları tedirgin eden din temelli nefret suçlarının önüne geçemiyor.
Ülkede Adalet Bakanlığı’na bağlı olarak çalışan Ulusal Suç Önleme Kurulu’nun (Bra) yayınladığı rapora göre 2021’de dini gruplara yönelik tüm nefret suçlarının yüzde 51’i Müslüman karşıtı, yüzde 27’si Yahudi aleyhtarı, yüzde 11’i yüzde Hristiyanlık karşıtı, yüzde 11. diğer kümeler için kayıtlıydım.
Yahudi aleyhtarı nefret suçları daha çok sosyal medya ve kamuya açık kaynaklarda işlenirken, daha çok Müslümanlara yönelik taciz ve tahrik hareketlerine başvuruluyor.
Müslümanlara ve Yahudilere yönelik nefret hatalarında erkeklerden çok kadınlar hedef alındı.
Öte yandan ABD Dışişleri Bakanlığı’nın yayınladığı 2021 Din Özgürlüğü Raporu’nda bu verilere işaret edilirken, birçok nefret suçunun çeşitli nedenlerle polise bildirilmediği belirtildi.
İsveç’te “Yahudi düşmanlığı normalleşiyor”
Avrupa Birliği (AB) Temel Haklar Ajansı’nın (FRA) 12 üye ülkede 16.000’den fazla kişiyle yaptığı bir ankete göre, İsveç’te anti-Semitizm “rahatsız edici derecede normal”.
İsveç’ten yanıt verenlerin yüzde 40’ı anketten önceki beş yıl içinde Yahudi karşıtı tacize uğradığını söylerken, yanıt verenlerin yaklaşık üçte biri 12 ay içinde Yahudi karşıtı tacize uğradığını söyledi.
Ayrıca, katılımcıların yüzde 39’u 12 ay içinde Yahudi karşıtı sözlü hakaret veya tacize uğramaktan endişe duyduğunu, yüzde 27’si ise aynı dönemde fiziksel saldırıya uğramaktan korktuğunu belirtti.
İsveç Demokrat Partisi ile yükselen dalga
Aşırı sağcı İsveç Demokrat Partisi’nin 2017’de oyların yüzde 17’sini, 2022’de ise yüzde 20’yi alması ülkede antisemitizm vakasını artırdı.
15.000 Yahudi’nin yaşadığı ülkede, Malmö’nün en çok antisemitik vakanın yaşandığı yer olduğu bildiriliyor. Antisemitizm kentte belli aralıklarla patlamaya devam ediyor.
2019 yılında yapılan AB araştırmasına göre, antisemitizm ile öne çıkan şehirlerden biri olan Malmö’de son 5 yılda antisemitik vakalar yüzde 70 arttı.
Malmö’deki sinagoglardaki üye sayısının son 20 yılda 2 bin 500’den 500’e düştüğü bildiriliyor.
İsveç hükümeti, Malmö’deki duruma ilişkin tepkilerin ardından kentte “Holokost’u Anma ve Antisemitizmle Mücadele Forumu”na ev sahipliği yaparak imajını düzeltmeye çalıştı.
2021 yılında şehirde anti-Semitizm forumu düzenlenirken Malmö Sinagogu’na “Soykırım bir aldatmacaydı” sözleri yansıtıldı. Neonazi İskandinav Direniş Hareketi sorumluluğu üstlendi.
Yahudilerin gözünden İsveç
İsveç’teki durumla ilgili Yahudi örgütlerinin yetkilileri zaman zaman açık kaynaklarda endişelerini dile getiriyorlar.
İftira ve İnkarla Mücadele Derneği (ADL) başkanı Jonathan Greenblatt’a göre, İsveç Yahudileri anti-Semitizmden korkuyorlar ve ülkede Yahudiliklerini ifade etmekte tam olarak rahat hissetmiyorlar.
Göçmenlerin entegrasyonu konusunda çalışan ve ‘İsrail, Birleşik Krallık ve İngiliz Milletler Topluluğu Derneği’ başkanı Brenda Katten de bir Yahudi olarak İsveç’te yaşamayı zor buluyor. Katten, Yahudi cemaatinin üyelerinin İsveç’te büyüyen bir anti-Semitizm ile karşı karşıya olduğuna ve fiziksel veya sözlü tacizden endişe duyduğuna inanıyor.
Eski Dünya Yahudi Kongresi (WJC) Lideri, Avrupa Hoşgörü ve Uzlaşma Konseyi, Dünya Holokost Forumu Lideri Moshe Kantor da İsveç gibi ülkelerde görülen antisemitik olaylar nedeniyle Yahudi cemaatinin büyük bir bölümünün şehri terk ettiğine dikkat çekiyor. Son yıllarda. İsveçli yaşlı bir hanımın “İsveç eskiden antisemitik değildi, değişti” sözlerinden alıntı yapan Kantor, sorunun İsveç’e iletildiğini, çözüm önerilerinin sunulduğunu ve artık bu planların uygulanmasının görülmesi gerektiğini belirtiyor.
Antisemitizm ve yabancı düşmanlığına karşı çalışan Siyavosh Derakhti, Malmö sinagogu hahamı Shneur Kesselman’ın yürürken üzerine tükürüldüğünü ve kafasına su şişesi atıldığını bildirdi. Yahudilerin bu tür antisemitik olaylarla karşılaştıkları için İsveç’i terk ettiğini belirten Derakhti, Malmö’deki Yahudi cemaatinin son 10 yılda yüzde 50 azaldığını belirtiyor. Derakhti’ye göre antisemitizm, Malmö’deki azınlıkların varlığını tehdit ediyor.
İsveç’te antisemitik olarak nitelendirilen son vakalardan biri, aşırı sağcı İsveç Demokrat Partisi’nin üst düzey isimlerinden Rebecka Fallenkvist ile ilgiliydi. Nazi toplama kampında bir çocukta ölen ve tuttuğu günlükle tanınan Anne Frank için “ahlaksız” ifadesini kullanan Fallenkvist, yurt içinden ve yurt dışından yoğun tepkiler aldı. Bunun üzerine partisi disiplin süreci başlatarak Fallenkvist’i görevden uzaklaştırmak zorunda kaldı.
Ülkede gündem olan olaylardan biri de 2019 yılında başlayan ve geçen yılın sonuna kadar devam eden Yahudi doktorların davasıydı. İsveç basınında yer alan haberlere göre, Karolinska Üniversite Hastanesi’nde çalışan üç Yahudi beyin cerrahı, antisemitik telaffuzlarıyla tanınan şefleri tarafından sosyal medya hesaplarından taciz edildi. İki tabip hastaneden ayrılırken diğer doktorun şefinden dolayı bazı engeller çıktı. Hastane yönetimi, şikayetler üzerine iki yıl sonra şefi görevden aldı. Ancak Yahudi doktorlar, hastanedeki tacizin devam ettiğini savundu. Tüm bunların ortasında, İsveç İş Mahkemesi, 1 Eylül 2022’de antisemitizmle suçlanan baş kişinin kovulmasının hiçbir yasal gerekçesi olmadığına karar verdi.
BM, “İsveç’in sistemik ırkçılıkla mücadele çabalarını artırması gerektiği” konusunda uyardı
BM İnsan Hakları Kurulu tarafından atanan bağımsız uzmanlardan oluşan bir heyet 4 Kasım 2022’de İsveç’i ziyaret etti. Irksal adalet ve eşitlik uzmanları Tracie Keesee, Yvonne Mokgoro ve Juan Mendez, Stockholm, Malmö ve Lund’da görüşmelerde bulundu.
Konseyden bağımsız uzmanlar, İsveç’i sistematik ırkçılıkla mücadele etme çabalarını artırmaya ve polis ve azınlık grupları arasında inancı yeniden tesis edecek stratejilere odaklanmaya çağırdı.
Uzmanlardan biri olan Tracie Keesee, toplumlarının polisle etkileşimi söz konusu olduğunda birçok kişinin endişe duyduğunu dile getirdi. Keesee, İsveç polisinin çok kültürlü toplumu yansıtacak şekilde çalışanlarını çeşitlendirmesi gerektiğini de vurguladı.
